"Labirynty" Michał Cetnarowski - recenzja

Zapraszam do lektury recenzji Labiryntów.
.

.

Książka Labirynty Michała Cetnarowskiego jest zbiorem opowiadań zawierającym jedenaście tekstów z gatunku fantastyki. Każdy jest odrębną i zamkniętą całością, w której bohaterowie żyjący w różnych miejscach i czasie opowiadają swoje historie. Wspólna jest im tylko jedna myśl, przesłanie, które autor chciał przekazać czytelnikom, ubierając je w różne warianty fabuły. A jest nią walka człowieka o siebie w codziennym życiu, niełatwym, bo pełnym bólu, wyrzeczeń, biedy, wojen. Złodziej i błazen w opowiadaniu Idąc w cieniu wieży ryzykuje życie, by spełnić swoje marzenia i pragnienia, a są nimi potrzeba posiadania rzeczy lepszych i pięknych.


Ziemia obiecana, Biel, tylko biel, Labirynty to opowiadania, w których bohaterowie otoczeni miłością najbliższych, wsłuchani w legendy o niezwykłych miejscach rezygnują ze swojego życia i ruszają ku nieznanemu. Znamienne jest, że autor zbioru pokazał nam ich jako postacie samotne. Ich samotność jest bardzo przejmująca, i to nie dlatego, że żyją w opuszczeniu. Wręcz przeciwnie, przy nich zawsze jest bliska osoba. Pisarz pokazuje, że człowiek, dokonując wyborów, skazany jest tylko na siebie. Całe ludzkie życie to stan chaosu, w którym człowiek musi walczyć, nie godząc się na to, co niesie mu ślepy los. Zgięty pod jego ciężarem, wciąż prze do przodu, nieustannie pokonując nowe przeszkody.

Ten tragizm ludzkiego bytu autor pięknie pokazał na przykładzie przewodnika górskiego w Biel, tylko biel, policjanta Davida Pollacka w Nexusie, Jeremiasza zabójcy w Czarnych stawach czy zrozpaczonego ojca chorej na nieuleczalną chorobę córeczki w Pieśni z doliny.

Autor Labiryntów stawia człowiekowi pomnik. Pomimo słabości ciała, przeciwności losu, uwikłania w życie codzienne, które go ogranicza i zniewala, człowiek jawi się nam jako piękna istota, która jest silna duchem, niezłomna, mająca pragnienia, podejmująca działanie nawet w obliczu niebezpieczeństw. Taki wizerunek człowieka krzepi i buduje, każe wierzyć w niego i w to, że oprócz okrucieństwa, agresji i chęci zabijania może wyzwolić w sobie to, co najlepsze, może złożyć ofiarę z siebie samego i walczyć o swoje ideały.

Styl Michała Cetnarowskiego jest bardzo charakterystyczny i na pewno nikt nie będzie miał trudności w rozpoznaniu jego utworów. Jego pisanie można porównać do obrazu zarejestrowanego kamerą filmową. Autor drobiazgowo i ze szczegółami, linijka po linijce zapisuje kartki papieru, rejestrując swoje pisarskie wizje. Stąd często jesteśmy torpedowani takimi samymi opisami, choć w różnych wariantach. Również wewnętrzny monolog i przeżycia bohaterów, na których autor się koncentruje, przedstawia w sposób, który przypomina rejestr strumienia świadomości. Nie zgadza się to z naszym własnym doświadczeniem, gdy jesteśmy podmiotami różnych uczuć i zdajemy sobie sprawę, jak w naszych umysłach kłębią się i mieszają różne emocje. Tę sztuczność i sztywność potęguje jeszcze bardziej nadmiar przenośni i porównań, które męczą, a miejscami wręcz irytują. Traci na tym przekaz i nastrój opowiadań.

Zauważyć można również pewien zabieg stylistyczny, którym pisarz nagminnie się posługuje. W większości opowiadań z uporem niczym mantrę powtarza te same zdania. Nie jest to rzecz nowa, bo stosowana przez niektórych pisarzy. Ich sens od biedy można uzasadnić w pierwszym opowiadaniu zbioru, pt. Droga na zachód, choćby dla oddania monotonii i szarości mijanego krajobrazu, ogłuszających i paraliżujących psychikę obrazów strasznych zniszczeń dokonanych przez wybuch bomby atomowej czy bezradności bohaterów wobec sytuacji. Natomiast niezrozumiałe i niepotrzebne jest stosowanie tych powtórzeń w innych opowiadaniach. A przecież widać, że Michał Cetnarowski potrafi pisać i nie musi się uciekać do takich manier. Tym bardziej że ma wspaniałą umiejętność tworzenia bardzo subtelnych scen odzwierciedlających uczucie miłości między kobietą i mężczyzną. Bez zbytecznych słów, oszczędnie opisuje intymne i delikatne sceny czułości, niemą tęsknotę postaci, ich znaczące gesty. Niewypowiedziane słowa mówią nam więcej niż mielone w kółko identyczne frazy. Wywołują aurę pięknego i cudownego uczucia miłości bohaterów, którego sami pragniemy i którego im zazdrościmy. Ten piękny nastrój uniesienia zastajemy w opowiadaniu Biel, tylko biel oraz Czarne stawy.

Anna Marzec

.

"Zaksięgowani" Jakub Małecki - recenzja

Zapraszamy do lektury kolejnej recenzji z 17 numeru "Magazynu Fantastycznego".
.

.

Zaksięgowani Jakuba Małeckiego to bardzo udany zbiór opowiadań zawierających elementy z gatunku grozy i fantastyki. Niektóre pomysły są wtórne, ale większość jest oryginalna i interesująca. Bardzo plastyczne i oddziaływające na wyobraźnię opisy przyrody i krajobrazu miejskiego („oszronione palce magików”), wyróżniają się niebanalnymi porównaniami i epitetami, nienarzucającymi się grafomańskimi skojarzeniami. Autor umiejętnie buduje nastrój grozy i wpływa na nasze emocje. I nie są to uczucia strachu czy przerażenia wywołane pojawieniem się nienaturalnych i niezrozumiałych dla ludzkiego umysłu, wykraczających poza wszelkie ziemskie doświadczenie stworów, których jest dość sporo: Baba, Oko, czarty, Biały Chłopiec, król Ruger, Świetlista, itd. Nie one jednak straszą, gdyż nie towarzyszy im wrażenie realizmu, namacalności ich bytowania w ludzkim realnym świecie. Wydaje się, że zostały powołane do istnienia, by dać wyraz chorej wyobraźni zepsutego do cna człowieka, że są szeptem tkwiącego w nim zła.


Świat przedstawiony przeraża tak bardzo, bo rozpoznajemy go i odnajdujemy tam siebie samych w jego ponurej, szarej codzienności.

Większość bohaterów opowiadań to pracownicy agencji ubezpieczeniowych i korporacji finansowych, którzy nienawidzą się nawzajem, swoich przełożonych i siebie samych. Ich świat jest pełen wrogości, współzawodnictwa, zawiści i zazdrości. Autor przedstawił ich jako ludzi odrażających, bez kręgosłupa moralnego, zaniedbanych, często z nadwagą, objadających się tłustymi kurczakami z KFC, niemających osobistego życia lub niepotrafiących go sensownie urządzić. Pracują ponad miarę w totalnym zakłamaniu, oszukując i wykorzystując innych. Poraża brzydota ich codziennego życia, niezrozumienie otaczającego ich świata i zagubienie się w nim człowieka (Król Ruger na zbutwiałym tronie, Nic, Oko, Warszawa, Wybór). Możemy tylko ze smutkiem, przygnębieniem i rezygnacją przyglądać się ich egzystencji, której z pewnością nie chcielibyśmy być uczestnikami.

Gdyby autor Zaksięgowanych poprzestał na tej tematyce, jego zbiór opowiadań nie wyróżniałby się niczym szczególnym. Na szczęście pisarz poszukuje odpowiedzi na dręczące człowieka problemy egzystencjalne.

Dla przeciwwagi tych mrocznych obrazów w opowiadaniach Pocałunek białego chłopca, Każdy umiera za siebie, Za godzinę powinna tu być autor przedstawia ludzi prostych, pracujących w spokoju, którzy starają się żyć w zgodzie, harmonii i miłości. Ale i tu groza życia dosięga wszystkich, gdyż dla wyroków losu nie ma podziału na lepszych i gorszy. Umiera ukochany mąż, żona, kochanek, najdroższa córeczka, giną zamordowani koledzy z pracy, syn staje się kaleką.

W zbiorze Zaksięgowani aż roi się od pytań i poruszanych ważkich problemów. Obraz współczesnego nam dnia jest czarny, wstrętny, pełen obłudnych i fałszywych ludzi. Jeśli nawet zaczynamy postrzegać potwory - ludzi, to i tak nic nie możemy na to poradzić. Jesteśmy bezsilni wobec ich potęgi, sami uwikłani w ich losy i związani z nimi niewidzialnymi więzami. Pesymizm, jaki wyziera z każdej strony książki, jest przytłaczający.

Pisarz pokazuje, że tak naprawdę nie mamy wpływu na nasze życie. Jesteśmy świadkami i uczestnikami grozy życia. Czasami wkracza w nie przypadek, coś zmienia nasze życie w sposób gwałtowny i bolesny, a my nie jesteśmy w stanie ani tego zmienić, ani zatrzymać. To „coś” jest niezrozumiałe i niewytłumaczalne, potworne, raz na zawsze zmieniające nasze życie. Tragizm jest wpisany w ludzką egzystencję i nie ma od niego ucieczki. Ludzkie życie autor przyrównuje do szachownicy, na której toczy się gra nieznanych graczy. Albo masz szczęście, albo pecha. Jesteś tylko bezbronnym i bezsilnym obserwatorem, bo człowiek nie jest w stanie sam decydować o wszystkim, a niekiedy nie ma czasu na dokonywanie wyborów. Ludzkie decyzje to tylko odruchy, przy czym świadomość tej wiedzy jest ciężarem, który przytłacza i czyni życie codzienne jeszcze trudniejszym.

W tym kontekście bardzo interesująca i przemyślana jest struktura książki, która zaczyna się opowiadaniem pod znamiennym tytułem Szach, a kończy złowróżbnie brzmiącym tekstem pt. Mat.

Wielką zaletą zbioru Małeckiego jest fakt, że książka złożona z odrębnych opowiadań, mających różnych bohaterów, tworzy zamkniętą i spójną całość, snując jednocześnie pewną opowieść filozoficzną. Pierwsze i ostatnie opowiadanie niczym klamra spinają jedną historię, którą tworzą bohaterowie opowiadań, a którą jest życie. Nieważne, czy w toku dyskusji filozoficznych poglądy autora obroniłyby się, czy też nie. Liczą się jego celne spostrzeżenia, interesujące myśli i uwagi, które wracają do nas echem i zmuszają do refleksji. To one czynią z książki ciekawą i wartościową lekturę i choć nie wnoszą do naszego życia nadziei i radości, ba, wręcz epatują smutkiem, mrokiem i przygnębieniem, to czyż nie zawierają uniwersalnych prawd o życiu?
 

Anna Marzec

Dzikus - recenzja

Zapraszamy do lektury recenzji "Dzikusa" , która ukazała się w 17 numerze MF.

Czekamy na komentarze czytelników.

Dzikus D. Almonda nie jest ani opowiadaniem, ani komiksem, lecz bardzo interesującym połączeniem obu tych gatunków artystycznych. Książka zawiera jedenaście części, a każda z nich ma tytuł odpowiadający kolejnym liczbom od „Jeden”, „Dwa”, „Trzy”, itd. aż do „Jedenaście”. Niektóre zawierają tylko tekst, inne wypełniają obrazki komiksowe, jeszcze inne tekst i rysunki. Obok siebie współistnieją więc dwie warstwy: literacka i plastyczna, w czym dostrzec można analogię z komiksem, w którym słowo oddziałuje na obraz, a obraz na słowo. Tylko że tutaj warstwa plastyczna nie współtworzy sensu komiksu, ale sama jest komiksem. Przypuszczenie więc, że ten fenomen gatunkowy to jakiś metakomiks nie ma racji bytu. Wydawać by się mogło, że Dzikus ma cechy właściwe dla prekomiksu, jakim są np. Przygody Koziołka Matołka K. Makuszyńskiego i M. Walentynowicza, w którym tekst jest tak samo czytelny bez rysunków, jak rysunki bez teksu. Nie zawsze sprawdza się ta zasada w przypadku Dzikusa. W niektórych częściach komiks jest kontynuacją tekstu literackiego albo też występując samodzielnie, snuje opowieść. Może więc warto pozostać przy stwierdzeniu, że Dzikus jest niezwykłą hybrydą, której warstwa wizualna w formie komiksu w sposób znaczący podkreśla różnorodność i siłę emocji, i wartości estetycznych.

Autorem rysunków jest znany na całym świecie artysta Dave McKean. Niektóre z nich wypełniają całe strony książki, ilustrując tekst, inne przypominają kadry filmowe. Ustawione obok siebie przedstawiają tę samą postać, za każdym razem w trochę innym położeniu, co wywołuje efekt ruchu. Kadry są zaznaczone nieregularną, czarną i grubą linią lub białymi nierównymi paskami, które tworzą obramowanie rysunków. W komiksie prawie wcale nie zastosowano dymków dialogowych. Większość tekstu umieszczona została na rysunkach i swoją formą przypomina opowiadanie. Zdania są zbudowane niepoprawnie stylistycznie i gramatycznie, pełno w nich błędów ortograficznych. Celem tego zabiegu jest przekonanie czytelnika, że ich autorem jest mały chłopiec. Dużo jest zbliżeń postaci i jej anatomicznych szczegółów: ręki, oczu, twarzy, ust. Artysta nie dba o idealne wykończenie rysunków, raczej skupia się na ogólnej sylwetce postaci, lekko ją deformując. Kilkoma kreskami maluje mimikę twarzy, a jej wyraz jest tak oczywisty, że bez trudu można odczytać wszystkie emocje. Posługując się monochromatyczną kolorystyką utrzymaną w odcieniach koloru niebieskiego i zielonego, dopełnia całość, wywołując wrażenie autentyczności uczuć bohatera, dzięki czemu udaje się artystom stworzyć niepowtarzalny żałobny i pełen smutku nastrój opowieści.

Ten nastrój wywołują ból, cierpienie, poczucie niesprawiedliwości, samotność, żal i rozgoryczenie, które narastają w chłopcu Blu Bakerze po nagłej śmierci ojca. Chłopiec nie potrafi wyrazić ani opisać smutku, jaki odczuwa, mimo wielu prób podejmowanych przez szkolną psycholog.

W końcu w tajemnicy przed wszystkimi zaczyna opisywać i rysować historię małego dzikusa, który żyje głęboko w jamie pod kościołem, niedaleko miasteczka, w którym mieszka Blu z mamą i malutką siostrzyczką. Dzikus jest chłopcem, który nie umie mówić, nie wie skąd pochodzi, żyje samotnie, je to, co znajdzie, potrafi też zabić i jeść ludzkie mięso. Tylko fizycznie przypomina człowieka. Bohater komiksowy jest niczym alter ego chłopca, ucieleśnieniem jego tłumionych i niewypowiedzianych emocji i uczuć, głównie wściekłości, złości i nienawiści. Blu wykorzystuje go w świecie imaginacji do rozwiązania prawdziwych problemów szkolnych. Wszystko zaczyna się zmieniać, gdy Blu umieszcza siebie i swoją siostrę Jess w opowiadanej historii komiksowej. Dzikus zaczyna rozumieć, że świat dzieli się na ludzi dobrych i złych. Łagodnieje, uczy się mówić, doznaje radości, tkliwości, a nawet miłości. W książce bardzo wyraźnie podkreślono realność zdarzeń, konfrontując je z fikcją świata przedstawionego, którego bohaterem jest dzikus. W miarę rozwoju akcji ten zdecydowany podział dwóch światów ulega zatarciu. Świat pozoru i fantazji zaczyna przebijać do świata rzeczywistego, by w końcu wzbudzić niepewność w czytelniku i zdezorientować go w odczuciu tego, co jest realne, a co iluzoryczne. Tak się dzieje, gdy dochodzi do spotkania Blu i dzikusa w realnym świecie. Świat rzeczywisty i wyimaginowany przenikają się wzajemnie, wywołując wrażenie realności przedstawionego fikcyjnego świata. Gdy chłopiec zdaje sobie sprawę, że on i dzikus są jedną osobą, odczuwa ukojenie. Jest to moment bardzo znaczący i metaforyczny w książce, uświadamiający, że człowiek jest całością, w której kumulują się doświadczane przeżycia, oniryczne i eskapistyczne potrzeby, nieznane żądze. Ta wiedza jest ważna i istotna dla każdego człowieka, bo pozwala zrozumieć i poznać siebie.

Po latach chłopiec jest gotowy do podzielenia się ze swoją mamą historią, którą wówczas napisał i narysował. To znak, że nie ma już w nim buntu, zaś smutek nie jest tak wielki jak kiedyś.

Pomimo trudnej i przygnębiającej tematyki książki artystom udało się stworzyć piękną i wzruszającą historię, która ostatecznie napawa nadzieją i nie pozwala na pesymizm. Życie wciąż zaskakuje niezrozumiałymi i gwałtownymi wydarzeniami, które zmieniają i burzą ludzkie życie, czyniąc je nieznośnym i strasznym. Pozostaje wiara w siebie i innych ludzi, tych najbliższych i kochających, którzy z troską, wyczuciem, mądrością i miłością pomogą w trudnych chwilach.

Książka jest świetnym przykładem terapii problemów emocjonalnych i psychicznych. Własne twórcze działanie może być tym sposobem, dzięki któremu, tak jak to ma miejsce w omawianej książce, osoba uzewnętrzni emocje, by pokonać ból i znów jak mały Blu mówi - „spojrzeć przed siebie”. Już dwa i pół tysiąca lat temu starożytny filozof grecki Arystoteles mówił o oczyszczającej i terapeutycznej roli tragedii, która pozwala rozładować i oczyścić się z niektórych uczuć i emocji.

Dzikus jest również dowodem na to, jak wspaniale można połączyć opowiadanie z komiksem. Komiks jest gatunkiem artystycznym, o którym krążą różne kontrowersyjne opinie. Niektóre z nich są bolesne i niesprawiedliwe. Często rodzą się z ignorancji i niezrozumienia, nie pozwalają w pełni docenić walorów tej dziedziny sztuki. Może więc ta pozycja pozwoli uwierzyć wszystkim, którzy nieufnie i niechętnie oceniają komiks, w jego siłę wyrazu i możliwości artystyczne.

Anna Marzec

.

Kwalifikacje

Na obecną chwilę mamy już przeczytane wszystkie teksty, które spłynęły do nas do 03.03.2010.


Większość z Was dostała już odpowiedzi, ale część (blisko 50 osób), musi jeszcze chwilę poczekać. W związku z tym, że dostajemy bardzo dużo opowiadań, musieliśmy wprowadzić dodatkowy stopień kwalifikacji. Nie ma innego wyjścia, gdyż ilość zaakceptowanych tekstów znacznie przekroczyła nasze możliwości ich publikacji (a nie ma sensu, by tekst czekał na druk kilka lat).

Dlatego z około 50 opowiadań wstępnie zakwalifikowanych do druku wybraliśmy 9 pewniaków, zaś z reszty będziemy musieli odrzucić połowę.

Ani ja, ani pani Leszczyńska nie możemy tego zrobić, ponieważ zgodnie uważamy, że każde z tych opowiadań zasługuje na publikację i w zasadzie moglibyśmy dobierać je losowo. Dlatego do pracy włączyła się kolejna osoba, od lat zajmująca się redakcją tekstów, która nam w tym pomoże.

Myślę, że do połowy marca uporamy się z tym zadaniem. Wtedy też podam spis treści 18 numeru “Magazynu Fantastycznego”.

Magazyn Fantastyczny BLOG

Ruszamy z nowym blogiem MF. Od tej pory wszelkie materiały dotyczące naszego magazynu będą publikowane właśnie tutaj. To nie tylko kosmetyka, o czym się niebawem przekonacie.